سرمقاله
اسماعیل عسلی
لزوم چابکی ناوگان اتوبوسرانی در شیراز
یکی از راه‌های متقاعدسازی مردم برای استفاده کمتر از وسایل نقلیه شخصی این است که ناوگان حمل و نقل عمومی چابک، منظم، برخوردار از هوای مناسب در تابستان و زمستان و همچنین امن و بدون دغدغه و از همه مهم‌تر پوشش‌دهنده‌ی تمامی مسیرهای مورد انتظار شهروندان باشد. اما تمامی این موارد هر کدام نیازمند بستری مناسب است. در خصوص چابکی و منظم بودن ناوگان اتوبوسرانی باید گفت: تا زمانی که مسیر ویژه‌ای برای حرکت اتوبوس‌ها در نظر گرفته نشود نه در بحث چابکی و سرعت مناسب به نتیجه مطلوب می‌رسیم و نه برای دقیق بودن زمان توقف در ایستگاه‌ها تضمینی وجود خواهد داشت. از طرفی با توجه به این که بخش‌های قابل توجهی از خیابان‌های قدیمی شیراز عرض مناسبی برای اختصاص دادن مسیر ویژه اتوبوس ندارند و اگر کل مسیر را هم به صورت ویژه تعریف کنند مردم و کسبه با مشکل مواجه می‌شوند هم اینک که مسئولین برای ساخت و ساز در بافت تاریخی شیراز برنامه دارند باید به فکر پیش‌بینی مسیرهای ویژه برای اتوبوس‌ها باشند. در شهر ایروان مرکز کشور ارمنستان که ساخت و سازهای چندان مدرنی هم وجود ندارد و بیشتر سازه‌هایش قدیمی است مسیرهای ویژه‌ای برای اتوبوس‌های برقی در نظر گرفته‌اند و نکته جالب در مورد کرایه اتوبوس آنجا نیز این است که میزان آن حدود یک دهم کرایه تاکسی است و همین امر مردم را ترغیب می‌کند برای موفقیت در مدیریت درآمد خود ترجیحاً حتی برای مسیرهای کوتاه هم از اتوبوس استفاده کنند. پر واضح است اتوبوس‌های واحد در صورتی که ناگزیر به استفاده از مسیرهای عمومی باشند قادر به تنظیم زمان حضور خود در ایستگاه‌ها نخواهند بود. از این جهت وجود مسیرهای ویژه برای حرکت اتوبوس‌ها هم روی سرعت و هم روی زمان‌بندی تأثیر مستقیم دارد ضمن این که شهروندان با احساس آرامش می‌توانند وقت خود را برای رسیدن به ایستگاه اتوبوس و حتی ایستگاه‌های بعدی در صورت تغییر مسیر تنظیم کنند. نباید انکار کرد که یکی از دلایل وجود نظم و ترتیب در برخی کشورهای توسعه یافته از طریق وسایل حمل و نقل نظیر اتوبوس‌های شهری، قطار، مترو و هواپیما نهادینه شده است. وقتی مردم بدانند که رأس ساعت معینی باید برای استفاده از امکانات و خدمات شهری در مکانی مشخص حاضر باشند وقت خود را مدیریت می‌کنند و به تدریج چنین نظمی در تمامی امور زندگی گسترش پیدا می‌کند!
مسئله‌ی دیگری که در پیوند با ناوگان اتوبوسرانی مطرح است پاکیزگی، امنیت و مناسب بودن هوای آن است. در این مورد از زمانی که بخش خصوصی به موضوع خرید و رانندگی اتوبوس ورود پیدا کرده وضعیت نسبت به گذشته بهتر شده ولی هنوز هم در حد مطلوب نیست.
بهترین رویکرد برای ترغیب مردم به استفاده از اتوبوس واحد این است که مشتری‌مداری ملاک رفتار رانندگان اتوبوس باشد به طوری که صرفاً در ایستگاه‌ها توقف کنند، بیش از ظرفیت مسافر سوار نکنند، دستگاه کارتخوان آنها معیوب نباشد و همچنین مسافران در هنگام سوار و پیاده شدن و نشستن از هر جهت در امنیت کامل باشند و با ابلاغ مناسب نام ایستگاه‌ها در مسیر از استرس و سردرگمی مسافران کاسته شود.
ناگفته پیداست که تمیزی و هوای مناسب به رفتار مسافران و همچنین ترافیک و وجود وسایل خنک کننده یا گرم کننده بستگی دارد ولی باید توجه داشت که رضایت مردم از هوای اتوبوس در مسیرهای ویژه بیشتر است چرا که حرکت اتوبوس در گرو حرکت ماشین‌های شخصی نیست. این که یک شهروند حاضر شود چند برابر کرایه اتوبوس را به تاکسی یا ماشین‌های شخصی بپردازد به نبود چنین مزیت‌هایی برمی‌گردد. ما در شهری زندگی می‌کنیم که بهترین دورنما برای توسعه اقتصادی و فرهنگی آن رونق گرفتن صنعت توریسم است. اصولاً اولین چیزی که برای توریست‌ها جذابیت دارد روانی حمل و نقل و جابجایی، هوای پاک، نبود آلودگی صوتی و جانمایی صحیح محل ارائه انواع خدمات شهری است به همین دلیل شیراز نیازمند تغییر بیشتر است که بخشی از آن به ترافیک باز می‌گردد. خوشبختانه روحیه ساکنان این شهر با تغییراتی که نیازمند آن است سازگاری دارد. اگر هر روز شاهد افزایش تعداد خودروهای در حال حرکت و پارک شده در سطح شهر باشیم باید بگوییم که احداث و راه‌اندازی خطوط مترو هم مشکلی را حل نخواهد کرد بنابراین شیراز نیازمند این است که بهترین ناوگان اتوبوسرانی را چه از جهات کمی و چه از جهات کیفی داشته باشد و خودروهای فاقد معاینه فنی و فرسوده، مجاز به تردد در آن نباشند. مسلماً در صورتی که ایجاد خطوط ویژه برای حرکت اتوبوس‌ها و همچنین دوچرخه‌ها در اولویت قرار گیرد و مردم احساس کنند که هنگام استفاده از اتوبوس و دوچرخه بهتر و زودتر به مقدس می‌رسند به تدریج شاهد تغییرات اساسی در این زمینه خواهیم بود.