سرمقاله
محمد عسلی
سالی که گذشت و سالی که پیش رو است
ایران در سال ۹۷ وقایع و رویدادهای تلخ و شیرینی را پشت سر گذاشت که عمده آنها را می‌توان در بندهای زیر خلاصه کرد.
مهمترین رویداد سال ۹۷ برای ایران خروج آمریکا از برجام بود که به دنبال آن تحریم‌های یک‌جانبه و چندجانبه‌ای را شاهد بودیم.
بی‌شک خروج آمریکا از برجام تبعات سخت اقتصادی را به دولت و ملت ایران تحمیل کرد که موجب افزایش نرخ ارز، خروج شرکت‌های اتومبیل‌سازی خارجی و مشکلاتی در صادرات و واردات شد و به دنبال آن تورم و گرانی آمد و حتی در معیشت و مواد غذایی و دارویی مردم نیز تأثیر گذاشت به گونه‌ای که دولت را ملزم کرد در ماه‌های پایان سال گوشت یخ‌زده و گوسفند زنده از خارج وارد کند.
افزایش نرخ طلا و سکه نیز با نوسانات زیادی مواجه شد که با تغییر مدیریت بانک مرکزی تا حدودی در پیشگیری از افزایش بیشتر نرخ ارز، سکه و طلا اقداماتی هر چند شکننده به عمل آمد.
مسایل مربوط به کمبود منابع آبی ناشی از دوره خشکسالی و مصرف بی‌رویه آب‌های تحت‌الارضی نیز از چالش‌هایی بود که دولت در استان‌های اصفهان، یزد، سیستان و بلوچستان، فارس و مناطقی دیگر با آن مواجه شد.
عملیات تروریستی گروه جیش‌العدل در خاش، گروگانگیری سربازان مرزی در سراوان، حمله تروریستی به رژه نیروهای نظامی در اهواز نیز از جمله وقایع تلخ سال ۹۷ بود که بازتاب جهانی چندی نیز به همراه داشت.
بررسی کارگروه اقدامام مالی FATF و حواشی آن در مجالس شورای اسلامی، نهاد شورای نگهبان و تشخیص مصلحت نظام نیز یکی از تصمیمات چالش‌برانگیز سال ۹۷ بود که هنوز نتایج مثبتی به بار نیاورده است.
استعفای محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز از جمله خبرهایی بود که بازتاب رسانه‌ای و جهانی بسیاری داشت و با تحلیل‌ها و خبرپراکنی‌های چندی مواجه شد و در فضای مجازی با هشتگ‌های بسیاری روبه‌رو گردید.
علی‌رغم تحریم‌های آمریکا در حوزه‌های علمی- پژوهشی و دانشگاهی رشد علمی کشور قابل قبول بود و افتخارات قابل ملاحظه‌ای را رقم زد.
افزایش قیمت مسکن تا بالای ۴۹ درصد نیز موجب گردید بسیاری از سازندگان و خریداران و متقاضیان مسکن ترجیح دهند در بخش‌های دیگری سرمایه‌گذاری کنند طوری که در سال ۹۷ با رکود مسکن مواجه بودیم.
از جمله وقایع شیرین که بازتاب جهانی آن برای ما ایرانیان مهم بود حضور فوتبالیست‌های تیم ملی در جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه بود که با بازی دلاورانه بازیکنان ایران مقابل اسپانیا و پرتغال بار دیگر نام فوتبالیست‌های حرفه‌ای ایران بر سر زبان‌ها افتاد و برای مدتی هر چند کوتاه مردم و تماشاچیان فوتبال را نسبت به نتایج بازی‌ها و نحوه عملکرد فوتبالیست‌ها حساس نمود و بعضاً در دور مقدماتی شادی‌هایی را سبب شد هر چند نتیجه مطلوبی حاصل نشد.
حضور قهرمانان ما در ورزش‌های متنوع دیگر و موفقیت‌هایی که کسب کردند و شکست و پیروزی‌هایی را که تیم‌های ایرانی با آن مواجه بودند نیز حساسیت‌ها و تحلیل‌ها و علاقه‌مندی‌هایی را به دنبال داشت هر چند ناکامی فوتبالیست‌های ما در یک هشتم جام بازی‌های آسیایی ۲۰۱۸ کام علاقه‌مندان به فوتبال را تلخ نمود.
به هر تقدیر موفقیت‌های نظامی ارتش و سپاه و اعلام اخباری دال بر ساخت موشک‌های پیشرفته در انواع مختلف با بردهای کوتاه و بلند ساخت موتور هواپیما، ساخت پهپادهای پیشرفته و مانورهای نظامی موفقیت‌آمیز در طول سال ۹۷ اعم از موفقیت‌های نیروهای زمینی، دریایی، هوایی و هوانیروز نیز از جمله موفقیت‌هایی بود که بازتاب جهانی داشت و موجب عکس‌العمل‌ها و مخالفت و فشار آمریکا و بعضی کشورهای غربی گردید. به ویژه در خصوص پرتاب موشک‌های با برد بلند و پهپادهایی که هم‌ردیف با پهپادهای پیشرفته آمریکایی است حیرت دست‌اندرکاران و اسلحه‌سازان کشورهای غربی را به دنبال داشت.
در سیاست خارجی ایران با همسایگان خود در تعامل خوبی بوده و علی‌رغم فشارهای دولت سعودی و متحدان آمریکا و اسرائیل، دولت توانست روابط بسیار خوبی با دولت‌های عراق، ترکیه، هند، پاکستان، روسیه، سوریه و جمهوری‌های آزاد شده روسیه داشته باشد که در امر حسن همجواری و تبادلات تجاری مؤثر بوده است.
و اما بعد:
هم اکنون در آخرین روزهای سال ۹۷ هستیم و انتظار داریم در سال ۹۸ دولت بتواند بخشی از مشکلات و معضلات اقتصادی را که در سال ۹۷ با آن روبه‌رو بوده است حل و فصل نماید اما از آنجا که چالش بین ایران و آمریکا وارد چهل و یکمین سال خود می‌شود و ترامپ رئیس جمهوری آمریکا مدام هم‌پیمانان خود را برای مقابله با ایران فرا می‌خواند بالطبع در سال ۹۸ با چالش‌های اقتصادی بیشتری روبه‌رو خواهیم بود و دولت و ملت می‌باید با صبوری، قناعت و وحدت و همدلی با فشارهای آمریکا و تحریم‌های پی‌درپی آن مقابله کنند. هر چند دولت آمریکا و بعضی کشورهای اروپایی مانند فرانسه و انگلیس با چالش‌های اقتصادی و سیاسی قابل توجهی مواجهند که در روند سیاسی و اقتصادی آنان تأثیرگذار خواهد بود و بازتاب سیاسی و اقتصادی عملکرد آنها بر کشورهای دیگر از جمله ایران نیز بی‌تأثیر نخواهد بود.
سال ۹۸ سالی پرمخاطره برای کشورهایی است که اسلام‌هراسی را بیش از آنچه تصور می‌رفت بزرگ کرده و تبلیغات وسیعی را بر علیه مسلمانان دامن خواهند زد و فضاهای چالش‌برانگیزی را به وجود خواهند آورد که عمده تأثیرات آن عملیات تروریستی دوجانبه خواهد بود. داعش سرخورده و شکست خورده در سوریه و عراق که نیروهای باقیمانده آن در سراسر کشورهای اروپایی و آسیایی و اقیانوسیه پراکنده خواهند شد دست به انتقام زده و احتمالاً عملیات تروریستی بیشتری را موجب خواهند شد. به ویژه آنکه دولت فعلی آمریکا به رهبری ترامپ نژادپرست و کم‌سواد و بی‌تدبیر، جهان را به سمت یک نظام آنارشیستی بی‌هدف سوق خواهد داد.
و اما بعدتر:
آنچه در سال ۹۸ ما را خوشحال خواهد کرد باران‌های قابل توجه و پرآبی ماه‌های اخیر سال ۹۷ است که تا حدودی بحران کم‌آبی و خشکسالی را به ویژه در نقاط محروم استان‌های جنوبی و شرقی کاهش می‌دهد و سدها را پرآب کرده است.
بی‌شک ملت شریف، قهرمان، باورمند و مسلمان ایرانی عزیز و سایر اقلیت‌های مذهبی و دینی ایران برای حفظ و پایداری ایرانی آباد و سرسبز و به دور از توطئه‌ها و ترفندهای دشمنان داخلی و خارجی همانند گذشته با صبوری و قناعت و عزت نفس و توکل به خدا راه دشوار رسیدن به قله‌های غرور و افتخار و سربلندی را طی خواهند کرد و بار دیگر به جهانیان اثبات می‌کنند که کشور چند هزار ساله ایران عزیز آنچنان مصونیت تاریخی یافته است که بتواند از باتلاق‌ها و گذرگاه‌های خطرناک تاریخی عبور کند و آزادی و استقلال و آزادگی را که دستمایه تلاش‌های بزرگان دین و دانش و فرهنگ این دیار و حاصل خون شهدای عزیز و با کرامت است را بیمه نماید و برای نسل‌های آینده قوت قلب و نقطه امیدی بیش از پیش ایجاد کند.
اینجانب سال پربرکت و باران‌خیز ۹۸ را به تمامی هموطنان گرامی تبریک و تهنیت عرض می‌کنم و برای تمامی خوانندگان گرامی سالی پرمهر و محبت و شادکامی آرزو دارم.
والسلام

یادداشت
اسماعیل عسلی- سردبیر
تمرین همبستگی ملی
شاخص‌های زیادی برای ملیت وجود دارد که از جمله‌ی آنها می‌توان به زبان، جغرافیا، فرهنگ و مشترکات تاریخی اشاره کرد اما یکی از شاخصه‌های ملیت که در عصر ارتباطات می‌تواند نمود آشکاری داشته باشد به نمایش گذاشتن احساس هم سرنوشتی است. آنچه به هم سرنوشتی معنا می‌بخشد باور قلبی به راه مشترکی است که یک اجتماع پیش رو دارد و ناگزیر به قدم گذاشتن در آن است به طوری که حتی کسانی که به مهاجرت‌های بی‌بازگشت دست زده‌اند نیز به دلیل ایرانی بودن نمی‌توانند منکر سهم خود از آینده‌ی کشور باشند. من در اینجا نمی‌خواهم به مسایلی در پیوند با این موضوع اشاره کنم که به دلیل ماهوی ممکن است اتفاق نظری در مورد آنها وجود نداشته باشد زیرا کسی حق ندارد دیگران را در همه‌ی زمینه‌ها هم نظر با خود تلقی کند و برای آنها نسخه بپیچد اما از آنجایی که شرایط اقتصادی حاکم بر هر کشوری روی زندگی آحاد مردم از هر طبقه و قشری که باشند تأثیر می‌گذارد همگرایی عمومی برای مصون ماندن در برابر ترکش انفجار بحران‌های مالی که از پیامدهای اجتناب‌ناپذیر تحریم‌های فراگیر است ضروری است که برای نمونه می‌توان به شکل‌گیری کمپین نخریدن پسته اشاره کرد. تردیدی نیست که در سال پیش رو مردم ما با موارد متعددی بحران مواجه خواهند شد که برای عبور کم هزینه از آنها باید شاهد رفتار معنادار همگان زیر چتر همسویی باشیم. اقتصاد بر دو پایه‌ی اصلی عرضه و تقاضا استوار است که روی قیمت و کیفیت و صادرات و واردات و رکود و تورم و افزایش یا کاهش تحریم‌ها تأثیر بلامنازع دارد. دستاورد همگرایی‌هایی از این نوع اگر چه در کوتاه‌مدت نیازمند تغییر رفتار مردم است اما در درازمدت به تغییر رفتار بازار، تولیدکنندگان، بازرگانان و دولت و مسئولین می‌انجامد. تصور کنید مردم به درجه‌ای از همبستگی برسند که از خرید خودروهای فاقد استانداردهای لازم خودداری کنند. طبیعی است که نتیجه‌ی این همبستگی درخشان خواهد بود. برخلاف ادعای کسانی که سهم اقتصاد را در زندگی ناچیز می‌دانند و در دنیای دیگری سیر می‌کنند، واقعیت‌ها به مردم آموخته‌اند که همه چیز بر اقتصاد متکی است. از هم اکنون آشکار است که سال آینده سال گرانی هزینه‌ی زندگی خواهد بود از مسکن و پوشاک گرفته تا مواد غذایی و اقلام ضروری و تنها اسلحه‌ای که مردم در اختیار دارند و استفاده از آن هیچ گونه منع قانونی ندارد اتخاذ وحدت رویه برای مقابله با گرانی است که راهکار آن تنظیم تقاضاست.
من یک نفر از هشتاد میلیون نفر هستم تا زمانی که به آنها نپیوسته‌ام اما همین که من به هشتاد میلیون نفر می‌پیوندم آن گاه من از قدرت هشتاد میلیون نفر برخوردارم. فرمول رفتار بر اساس احساس هم سرنوشتی در زمینه‌ی اقتصادی بسیار ساده است. تولیدکننده به دنبال خریدار است و من و شما خریدار هستیم. زمانی که ما به صورت همزمان از خرید یک کالا خودداری می‌کنیم کالای تولید شده روی دست تولیدکننده می‌ماند در نتیجه نمی‌تواند بدهی خود بابت خرید مواد اولیه، آب، برق، تلفن، عوارض و مالیات را بپردازد. اینجاست که به منظور پیشگیری از فاسد شدن، مستهلک شدن، پایین آوردن هزینه‌ی انبارداری و مرجوع نشدن کالاهای توزیع شده ناگزیر است در اولین اقدام قیمت آن را پایین بیاورد و در مرحله دوم کیفیت آن را بالا ببرد. در شرایطی که مردم با بحران مواجه می‌شوند باید زبان اعتراض خود را با نوع بحران هماهنگ کنند. سلاحی که یک گرانفروش در اختیار دارد تقاضای مردم برای خرید است لذا زمانی که مردم با نخریدن او را خلع سلاح می‌کنند کاری از پیش نخواهد برد. این حرکت شبیه حرکت مردمی است که خواهان صلح هستند و برای رسیدن به هدف خود از جنگیدن خودداری می‌کنند. طبیعی است وقتی جنگجویی وجود نداشته باشد جنگ را باید خاتمه یافته تلقی کرد. مشکلی که در این میان وجود دارد این است که مردم هنوز قدرت خود را باور نکرده‌اند. مهاتما گاندی با مبارزه‌ی منفی به جنگ انگلستان رفت و با ایجاد کمپین نخریدن کالاهای تولید شده توسط کمپانی‌های انگلیسی که با هدف چاپیدن مردم کیسه دوخته بودند آنها را ورشکست کرد. در جریان مبارزه منفی هیچ آسیبی به مردم نمی‌رسد بلکه کسانی آسیب می‌بینند که مردم را ساده‌لوح تصور کرده‌اند. از جمله ویژگی‌هایی که منجر به وحدت رویه مردم و همسویی آنها در رفتار اقتصادی می‌شود احساس هم سرنوشتی است. در جامعه‌ی ما کسانی هستند که با ایجاد مرزهای موهوم و تقسیم‌بندی مردم به دسته‌جات گوناگون اینگونه وانمود می‌کنند که هر گروهی سرنوشت متفاوتی دارد در حالی که این گونه نیست و همه‌ی ما سوار بر یک کشتی هستیم. جنگ ادیان و مذاهب نیز بر همین موهومات استوار است. حقیقت این است که هیچ تفاوتی بین پیامبران و رسالت آنها وجود ندارد اما عده‌ای دکاندار سعی می‌کنند سرنوشت انسان‌ها را متفاوت ترسیم کنند. باید باور کنیم که در بحران‌های اقتصادی همه‌ی مردم آسیب می‌بینند. فقرا احساس نداشتن می‌کنند و ثروتمندان احساس ناامنی زیرا فقرا حاضر نیستند بمیرند بنابراین حق خود را از ثروتمندان می‌گیرند. رواج دله دزدی‌ها از همین واقعیت حکایت دارد بنابراین نباید با تقسیم کردن مردم به دسته‌جات گوناگون احساس هم سرنوشتی را از آنها گرفت. همبستگی مردم می‌تواند محتکران، زمین‌خواران، اختلاس‌گران، آقازاده‌ها و کسانی که برای چاپیدن مردم کمربند خود را سفت کرده‌اند را با یکدیگر درگیر کند زیرا هنگامی که زنگ نارضایتی با تشکیل کمپین‌های گوناگون به صدا در می‌آید همه به دنبال مقصر می‌گردند! کسانی که مردم را رو در روی یکدیگر قرار می‌دهند هیچ پیوندی با ملیت ندارند و به دنبال چیز دیگری هستند. لذا مردم هر زمان که با هم بودن را تجربه کردند به نتایج درخشانی رسیدند و هر زمان که شیاطین و دکانداران بین آنها شکاف ایجاد کردند به روز سیاه نشستند.
به نظر می‌رسد همبستگی ملی زیر چتر احساس هم سرنوشتی بهترین راه مقابله با مشکلات و بحران‌های اقتصادی باشد. هیچ اهمیتی ندارد که من به چه قشر و طبقه‌ای تعلق داشته باشم. بحران‌های اقتصادی اقلیت و اکثریت نمی‌شناسد و به ذائقه‌ها و رویکردهای درونی کاری ندارد. بحران اقتصادی که ملت ما را نشانه گرفته مانند سیل و زلزله است که برای درهم غلتاندن و بلعیدن به رنگ و نژاد و دین و مذهب و قوم و قبیله کاری ندارد از این رو نوشداروی زخم عمیق بحران‌های اقتصادی همبستگی ملی است.
با این امید که سال پیش رو سال همگرایی مردم برای دستیابی به آرمان‌های مشترک باشد. فرخندگی هر سالی را مردم رقم می‌زنند آن هم با رفتاری هماهنگ و معنادار که به نمایش می‌گذارند.