یادداشت سردبیر
اسماعیل عسلی
چالش های پیش روی وحدت اسلامی
زمزمه های وحدت بین علمای کشورهای اسلامی از زمانی کلید خورد که علمای مسلمان درد مشترکی را در مواجهه با استعمار احساس کردند و به این نتیجه رسیدند که فاصله های ایجاد شده بین مذاهب اسلامی منجر به ایجاد معبرهایی شده که استعمارگران از همان مسیرها زمینه ی نفوذ خود را فراهم می کنند. اما درک این درد مشترک برای همگرایی مسلمانان کافی نبود زیرا اختلاف موجود بین مذاهب اسلامی صرفاً ریشه در قرائت های متفاوت از قرآن و سنت نداشت که به فرض مصالحه بر سر آنها به ایجاد وحدت رویه بیانجامد. ناگفته نماند در آن زمان علمای مسلمان در حوزه های علمی و دینی دستی از دور بر آتش سیاست داشتند و هدف غایی آنها از دستیابی به وحدت، احیای امپراتوری اسلامی و بازیگری در میدان سیاست نبود، بلکه آنها به دنبال گونه ای همگرایی در اتخاذ رویه های مشترک بر علیه استعمارگران بودند و از آنجایی که در آن زمان علمای مسلمان نفوذ زیادی بین توده های مردم داشتند به راحتی می توانستند به صورت همزمان مبادرت به تحریم کالاهای انگلیسی و غربی کنند و در صورت لزوم با صدور حکم جهاد قدرت بازدارندگی نهادهای دینی را در برابر هجمه های فرهنگی و اقتصادی بالا ببرند و از این برگ برنده در جهت تثبیت نفوذ خود در راستای ترویج آموزه های دینی از یک سو و حراست از مناسبات سنتی بین بازار داخلی و حوزه های علمیه دینی از سوی دیگر بهره برداری نمایند. چرا که ورود استعمار و متعاقب آن کالاهای خارجی ضمن این که با هجمه های فرهنگی همراه بود ابتکار عمل را از دست تجار داخلی نیز بیرون می آورد و در آن زمان هزینه ی اداره حوزه های علوم دینی در تمامی کشورهای اسلامی از بازار تأمین می شد امّا انگلیسی ها که از طریق کنسول گری ها، سفارت خانه ها و اعزام مستشرقین به نقاظ ضعف و قوت مذاهب و فرق اسلامی از شمال آفریقا تا جنوب شرق آسیا و از آن سو تا آسیای میانه پی برده بودند می دانستند که چگونه می توان التهاب و چالش را به جوامع اسلامی تزریق کرد و برای باز کردن زخم های کهنه برنامه ریزی نمود. ترویج فرقه گرایی با شعارهای دهن پرکن به گونه ای که به توهم ایجاد دگرگونی صوری در جوامع اسلامی دامن بزند در همین راستا در دستور کار قرار گرفت و درآن مقطع تلاش های اولیه برای نزدیکی علمای مذاهب اسلامی به یکدیگر نه تنها به نتیجه نرسید بلکه با ظهور فرقه هایی که ایستادگی در برابر آنها در واقع نشانه حیات کانون های دینی بود آنها را به خود مشغول کرد. (ادامه…)